O projekcie • About the project • Pami?? zapisana • Punkty na mapie • Edukacja • Kontakt •

Po wojnie

Budynek

Ca?e centrum sp?on??o, nie by?o ju? ?ydowskich domów. Po wojnie to ka?dy stara? si? od?y?, rodziny si? poszukiwa?y. Ka?dy chcia? znale?? swoich, wi?c mo?e dlatego ta „sprawa ?ydowska” na drugi plan zesz?a. To tak znikn??o, sp?on??o. Jak tam si? posz?o to tam by?a tylko ruina. Okropne. W getcie nigdy nie by?am, s?ysza?am o nim.

Zniszczenia

Nowi mieszka?cy

Dlaczego nie pami?tamy?

?yj? jeszcze ludzie którzy pami?taj? ?ydowskich s?siadów, nie wszyscy chc? mówi?. Niektórzy z nich byli w jaki? sposób uwik?ani w mordowanie albo wydawanie ?ydów.

?wiadkowie

Generalnie ?le si? pami?ta o ?ydach. Nie ma dobrego odbierania ?ydów. Trudno mi to nawet wyt?umaczy?, ale nie pami?ta si? o nich dobrze. Oczywi?cie jest Stowarzyszenie Singerowskie, ale jak s? organizowane wydarzenia to przychodzi na nie dramatycznie ma?o ludzi. I s? nawet ludzie, którzy si? tym interesuj?, s? zafascynowani kultur? ?ydowsk?. Natomiast w?ród starszych mieszka?ców – oni to si? raczej nie opowiadaj?. Chc? by? chyba oboj?tni, mo?e nie chc? pokazywa? swoich uczu?.

Pami??

Czy Bi?goraj upami?tnia? Upami?tnia. Powsta?y te dwa pomniczki i bardzo dobrze. Pierwszy tam gdzie teraz jest liceum, a drugi – przy Lubelskiej. Ale z tym kamieniem przy Lubelskiej to ?le wysz?o. Miasto zwróci?o si? do spó?dzielni o lokalizacj?, spó?dzielnia natomiast zwróci?a si? do mieszka?ców czy oni si? zgodz? na to, ?eby ten kamie? sta? na placu obok bloku. I oni si? nie zgodzili. Dlatego ten pomnik jest przytulony do chodnika, a on upami?tnia ca?y ten kwarta? ?ydowski. Mieszka?cy bloków si? nie zgodzili. Czyli nie chce Bi?goraj tak za bardzo pami?ta?.

Przyjaciel

Pami?tam jak nas mama prowadzi?a do krawcowej, ?ydówki. Taka by?a ?adna ta ?ydówka, pi?kne oczy mia?a. Nie zapomn? tej postaci, szy?a nam sukienki. Tak si? stykali?my sporadycznie z ?ydami. Pi?kna by?a ta ?ydówka, nie pami?tam ju? jej imienia.

By? taki jeden ?yd, Wircel, spotka?am si? z nim po wojnie. Wspominali?my razem, on bardzo pami?ta? pani? Jasi?sk?. Ona si? nim zainteresowa?a i tym, ?e on ma takie predyspozycje aktorskie. Mówi?a mu: „Ucz si?, ucz Szmulik, Ty b?dziesz kiedy? aktorem”. I zosta? aktorem i to jakim aktorem! On mieszka? w centrum, jego dom sp?on?? i jego rodzina wyjecha?a z Bi?goraja.

Genialny jest ten cz?owiek, który przyje?d?a – Szmulik – bi?gorajanin, ?yd. Przyje?d?a tutaj, spotyka si? ze znajomymi. Jak on odejdzie to si? urwie ta nitka ??cz?ca bi?gorajskich ?ydów ze wspó?czesnym Bi?gorajem.

Brakuje tej drugiej r?ki